Inwentaryzacja nietoperzy

W Nadleśnictwie Czerwony Dwór wyróżnia się dwa duże kompleksy leśne: na południu Puszcza Borecka, będąca specjalnym obszarem ochrony Natura 2000 (SOO - PLH280016 Ostoja Borecka) oraz na północy Lasy Skaliskie, będące w części specjalnym obszarem ochrony Natura 2000 (SOO - PLH280049 Niecka Skaliska). Chiropterofauna obu kompleksów leśnych jest słabo poznana. Na obszarze Puszczy Boreckiej w części Nadleśnictwa Borki wykonano inwentaryzację w latach 2003, 2004 i 2008, przeprowadzając liczne odłowy i nasłuchy detektorowe (J. Duriasz i L. Koziróg – dane własne), co posłużyło do uzupełnienia wiedzy na poziomie tworzenia obszarów chronionych sieci Natura 2000. Wykazano wówczas rozród mopka Barbastella barbastellus oraz na podstawie nagrań stwierdzono obecność nocka łydkowłosego Myotis dasycneme na jeziorze Litygajno. Na terenie Lasów Skaliskich nie prowadzono do tej pory żadnych badań w tym kierunku.

Zadanie pn. „Czynna ochrona nietoperzy na terenie Nadleśnictwa Czerwony Dwór" jest dofinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie w ramach Poddziałania 3.1 Ochrona przyrody na obszarach prawnie chronionych.

Zlecona inwentaryzacja miała na celu poznanie składu gatunkowego i rozmieszczenia nietoperzy
w okresie letnim na terenie kompleksów leśnych Nadleśnictwa Czerwony Dwór, ze szczególnym uwzględnieniem mopka i nocka łydkowłosego, wymienionych na liście gatunków chronionych obszaru Natura 2000 PLH280016 Ostoja Borecka, w wyniku czego większość prac została wykonana nad ciekami wodnymi i w lasach.

W ramach realizacji zadania, na terenie kompleksów leśnych Puszczy Boreckiej i Lasów Skaliskich w obszarze Nadleśnictwa Czerwony Dwór wytypowano 20 punktów, w których wykonywano odłowy w sieci i nasłuchy detektorowe nietoperzy codziennie w okresie od 21 do 28 czerwca 2015 roku. Schwytane zwierzęta wyplątywano z zachowaniem pełnej ostrożności i poddawano ocenie, po czym niezwłocznie wypuszczano w miejscu schwytania, ale w taki sposób, żeby nie następowało ponowne złapanie tego samego zwierzęcia w sieć ustawioną obok.

W trakcie badań stwierdzono 9 gatunków nietoperzy. Najliczniej chwytano nocka rudego Myotis daubentonii i karlika większego Pipistrellus nathusii (ryc. 5 i 6). Mimo bardzo licznych odłowów nad ciekami wodnymi nie udało się schwytać, ani uzyskać z detektora jednoznacznych nagrań sygnałów nocka łydkowłosego, pod kątem którego wykonywano badania. W trakcie badań odłowiono osobniki mopka, w tym samice potwierdzające rozród tego gatunku na terenie Puszczy Boreckiej.

Wyniki przeprowadzonej inwentaryzacji skłaniają do zastanowienia się i kontynuacji tego projektu, gdyż teren nie jest do końca poznany. Na uwagę zasługuje chociażby potencjalne występowanie nocka łydkowłosego. Należałoby w kolejnym sezonie zinwentaryzować wszystkie znane miejsca kolonii lub większych skupisk nietoperzy. Również inwentaryzacja w okresie jesieni, kiedy nietoperze migrują, mogłaby przynieść bardzo ciekawe wyniki.

W celu prowadzenia monitoringu nietoperzy, stosownie do zapisów Części IV Instrukcji Ochrony Lasu (IOL) – Postępowanie w zakresie ochrony przyrody, w ramach zadania zakupiono detektor ultradźwięków. Urządzenie to pozwala na wykrywanie obecności nietoperzy. Przy użyciu odpowiedniego oprogramowania możliwe jest oznaczanie niektórych rodzajów lub gatunków nietoperzy, niemożliwe jest natomiast określenie płci, wieku, cech biometrycznych i statusu rozrodczego nagrywanych osobników.

Remont piwnic

Zgodnie z zapisami Części I.7.5 Instrukcji Ochrony Lasu (IOL) aktywna ochrona nietoperzy polega m.in. na ochronie schronień zimowych. W związku z powyższym, w okresie 1 lipca – 15 sierpnia 2015 roku przeprowadzono na terenie Nadleśnictwa Czerwony Dwór przysposobienie trzech piwnic ziemianek na miejsca zimowania nietoperzy. Prace wykonane w trzech piwnicach zlokalizowanych na terenie Leśnictwa Borek polegały na sprzątnięciu śmieci i wyrównaniu podłoża, wstawieniu drewnianych drzwi wejściowych z możliwością ich swobodnego otwierania (zakonserwowanych, na zawiasach, zamykanych od zewnątrz kłódką), wstawieniu drewnianych okienek blokowanych od środka, wykonaniu niezbędnych, drobnych prac murarskich, przytwierdzeniu tablic formatu A-5 informujących o zimowiskach nietoperzy na drzwiach piwnic oraz przyklejeniu po minimum 12 cegieł dziurawek do sufitów/ścian piwnic. Działania te mają na celu ograniczenie penetracji wnętrza piwnic w okresie zimowym, zabezpieczyć przed przemarzaniem, a także - przy braku naturalnych szczelin - zwiększyć ilość dogodnych miejsc do hibernacji. Spodziewanym efektem będzie zwiększenie liczby nietoperzy zimujących w piwnicach, co zamierzamy sprawdzić już w grudniu 2015 – styczniu 2016 roku.

Remont ambon

Zgodnie z zapisami Części I.7.5 Instrukcji Ochrony Lasu (IOL) aktywna ochrona nietoperzy polega m.in. na ochronie schronień letnich. W związku z powyższym, w okresie 15 października – 15 listopada 2015 roku przeprowadzono remont trzech ambon myśliwskich. W jednej z nich stwierdzono w 2014 roku kolonię rozrodczą nietoperzy. Aby zabezpieczyć ambonę przed wywróceniem się i zniszczeniem schronu dla nietoperzy wykonano renowację konstrukcji nośnej, a także pokrycia dachowego i ściany z wejściem. W przypadku drugiej ambony, przeprowadzono korekty pokrycia dachowego i dobito drugą warstwę desek na ścianach ambony, w celu stworzenia dogodnych warunków do zasiedlenia dla nietoperzy. W trakcie prac okazało się, że niezbędna jest również wymiana konstrukcji nośnej ambony co wykonano na bieżąco. W trzeciej ambonie wymieniono pokrycie dachowe instalując podwójny dach – z przestrzenią między warstwami desek – który stanowić może dogodne miejsce na kryjówkę letnią dla nietoperzy.
Prace były wykonywane jesienią, kiedy nietoperze przeniosły się już do schronień zimowych.
W trakcie prac na wszystkich ambonach dążono do jak najmniejszej ingerencji w elementy składowe konstrukcji w celu zminimalizowania zmian w siedliskach nietoperzy.