W ramach umowy 00381/15/13032/EE-SC/D (Konkurs "Małe obiekty edukacyjne") zrealizowaliśmy zadanie „Budowa wiaty edukacyjnej". Stworzyliśmy miejsce, gdzie będziemy mogli się spotykać. Zakładane działania edukacyjne będą miały charakter cykliczny, ale jesteśmy również otwarci na propozycje i oczekiwania zainteresowanych osób i instytucji.
Zakładamy, że osiągniemy następujące efekty ekologiczne:
1.    Kształtowania właściwych relacji ze środowiskiem wśród dzieci, młodzieży i dorosłych.
2.    Przetwarzanie praktycznej wiedzy ekologicznej, leśnej i przyrodniczej w obcowaniu z naturą.
3.    Poznawanie środowiska przyrodniczego, tradycji, historii.
4.    Poszerzanie wiedzy z różnych dziedzin życia społecznego, gospodarczego i kulturalnego.
5.    Upowszechnianie zasad ochrony środowiska naturalnego oraz umiejętność korzystania z zasobów przyrody.
6.    Poznanie zasad bezpiecznego zachowania w różnych sytuacjach w terenie leśnym.
7.    Rozbudzanie świadomości ekologicznej społeczeństwa ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień ekosystemów leśnych.
8.    Uświadamianie współzależności między człowiekiem, społeczeństwem a przyrodą.
9.    Rozbudzanie wrażliwości na piękno i bogactwo przyrodnicze lasów.
10.    Ukazanie kulturotwórczej roli lasu.

A oto nasze propozycje edukacyjne:

1.    Zajęcia dydaktyczne w Nadleśnictwie Czerwony Dwór
    Cel:
•    rozpowszechnianie informacji o znaczeniu lasów dla środowiska przyrodniczego i życia człowieka
•    kształtowanie poczucia odpowiedzialności za własny region zamieszkania i wspólne dobro, jakim jest las
•    rozwinięcie aktywnego zamiłowania do przyrody
•    wzbudzenie szacunku dla trudnej i odpowiedzialnej pracy leśników
•    zapoznanie się z życiem zwierząt
•    rozwijanie umiejętności rozpoznawania roślin i zwierząt
Możliwość realizacji projektów zainspirowanych przez poszczególne szkoły w uzgodnieniu z Nadleśnictwem i przy wykorzystaniu bazy edukacyjnej.
Adresaci - Szkoły Podstawowe, Gimnazja, Szkoły Średnie, osoby dorosłe
Zasięg - zasięg terytorialny działania Nadleśnictwa i inni zainteresowani

2.    Zajęcia dydaktyczne prowadzone na Ścieżce Edukacyjno- Przyrodniczej "Leśny Zakątek"
    Cel:
•    kształtowanie poczucia odpowiedzialności za własny region zamieszkania i wspólne dobro, jakim jest las
•    rozwinięcie aktywnego zamiłowania do przyrody
•    wzbudzenie szacunku dla trudnej i odpowiedzialnej pracy leśników
•    zapoznanie się z życiem zwierząt
•    rozwijanie umiejętności rozpoznawania roślin i zwierząt
•    zapoznanie się z historią regionu
Możliwość realizacji projektów zainspirowanych przez poszczególne szkoły w uzgodnieniu z Nadleśnictwem i przy wykorzystaniu bazy edukacyjnej ścieżki przyrodniczej.
Adresaci - Szkoły Podstawowe, Gimnazja, Szkoły Średnie
Zasięg - zasięg terytorialny działania Nadleśnictwa i inni zainteresowani

3.    "Pomagamy leśnym zwierzętom przetrwać zimę"
    Cel:
•    pomoc leśnym zwierzętom
•    rozwinięcie aktywnego zamiłowania do przyrody
•    zapoznanie się z życiem zwierząt, ich potrzebami
•    zdobycie umiejętności rozpoznawania tropów zwierząt oraz nasion drzew i krzewów leśnych
Dzieci i młodzież zbierają jesienią kasztany, żołędzie i inne nasiona, którymi w zimie wspólnie z pracownikami Nadleśnictwa dokarmiają zwierzynę i ptaki.
Adresaci - Szkoły Podstawowe
Zasięg – gminy regionu

4.    "Nie wypalaj traw"
    Cel:
•    podniesienie świadomości społeczeństwa na temat szkód i zagrożeń wynikających z wypalania traw
Prelekcja na temat wypalania traw podczas spotkań z leśnikiem w szkołach oraz pogadanek w terenie (Ścieżka Leśny Zakątek z wykorzystaniem wnioskowanej wiaty), przekazanie uczniom materiałów edukacyjnych z zakresu ochrony przeciwpożarowej lasów.
Adresaci - lokalna społeczność, dzieci i młodzież
Zasięg - zasięg terytorialny działania Nadleśnictwa

5.    "Dzień Ziemi"
    Cel:
•    kształtowanie poczucia odpowiedzialności za własny region zamieszkania i wspólne dobro, jakim jest las
•    rozwinięcie aktywnego zamiłowania do przyrody
•    wzbudzenie szacunku dla trudnej i odpowiedzialnej pracy leśników.
Adresaci - Szkoły Podstawowe
Zasięg - zasięg terytorialny działania Nadleśnictwa

6.    "Korzystanie z lasu" - pogadanki na spotkaniach w terenie
    Cel:
•    poznanie właściwych zasad zachowania się w lesie
•    umiejętne korzystanie z lasu.
Adresaci - dzieci i młodzież szkolna, turyści
Zasięg - zasięg terytorialny działania Nadleśnictwa

7.    "Sprzątanie Świata"
    Cel:
•    kształtowanie poczucia odpowiedzialności za własny region zamieszkania i wspólne dobro, jakim jest las
•    porządkowanie terenów.
Adresaci - Szkoły Podstawowe i Gimnazja w zasięgu terytorialnego działania Nadleśnictwa
Zasięg – gminy regionu

Wszystkie działania z wykorzystaniem infrastruktury Nadleśnictwa Czerwony Dwór, w oparciu o wybudowane w ramach projektu, wiaty w pobliżu ścieżki dydaktycznej „Leśny Zakątek".

Nadleśnictwo Czerwony Dwór jest w trakcie realizacji zadania pn. „Czynna ochrona nietoperzy w Nadleśnictwie Czerwony Dwór - 2021”, które zakłada wykonanie przysposobienia piwnic w celu poprawy warunków zimowania nietoperzy oraz remontu ambon stanowiących letnie schronienie kolonii rozrodczych nietoperzy.

W ramach wyżej wymienionego zadania w 2021 roku na gruntach Skarbu Państwa pozostających w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Nadleśnictwa Czerwony Dwór zostaną przysposobione cztery piwnice (w Lasach Skaliskich) w celu poprawy warunków zimowania dla nietoperzy. Zakres prac będzie obejmował między innymi: wykonanie drobnych prac murarskich, oczyszczenie wejść do piwnic umożliwiających swobodne otwieranie i zamykanie drzwi, zamontowanie nowych, drewnianych drzwi, zamontowanie drewnianych klap na okienka piwnic, zainstalowanie pod stropem cegieł „dziurawek” zwiększających ilość dogodnych miejsc dla nietoperzy. Ponadto wykonany zostanie remont czterech ambon (w Puszczy Boreckiej) poprzez poprawę konstrukcji nośnej w celu zabezpieczenia przed przewróceniem się, remont konstrukcji dachowej, podłogi i ścian.

Zadanie pn. „Czynna ochrona nietoperzy w Nadleśnictwa Czerwony Dwór - 2021” jest dofinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie w formie dotacji w wysokości nie przekraczającej 80% kosztów kwalifikowalnych. Koszt kwalifikowalny zadania wynosi 14.514,00 zł (słownie: czternaście tysięcy pięćset czternaście złotych).

Projekt "Kompleksowa ochrona żubra w Polsce" jest dofinansowany ze środków Unii Europejskiej z programu "Infrastruktura i Środowisko" w ramach Funduszu Spójności. Podmiotem odpowiedzialnym za realizację projektu POIS.02.04.00-00-0027/18 jest Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie (pełniąca rolę Beneficjenta Wiodącego),a partnerami są Białowieski Park Narodowy oraz 25 jednostek Lasów Państwowych, w tym Nadleśnictwo Czerwony Dwór. Instytucją Wdrażającą jest Centrum Koordynacji Projektów Środowiskowych (CKPŚ). Swoim zasięgiem obejmie 90% krajowej wolnej populacji tego gatunku oraz 5 kluczowych zagród hodowlanych.  Większość zaplanowanych do realizacji zadań dotyczy czynnej ochrony żubra realizowanej na terenie 8 województw.

W Nadleśnictwie Czerwony Dwór projekt jest realizowany w latach 2019-2023.  W zakresie planowanym do realizacji znajduje się:

1.Zakup karmy dla żubrów i jej rozwiezienie do miejsc dokarmiania.
2. Czyszczenie i dezynfekcja brogów i paśników.

3. Bieżąca konserwacja brogów i paśników.

Dofinansowanie wyniesie 85% kosztów kwalifikowalnych projektu. Pozostałe 15% kosztów zostanie sfinansowane ze środków Funduszu Leśnego.

Nadleśnictwo Czerwony Dwór zrealizowało zadanie pn. „Czynna ochrona nietoperzy
w Nadleśnictwie Czerwony Dwór - 2019”, które zakładało wykonanie działania przysposobienia piwnic w celu poprawy warunków zimowania nietoperzy.

W ramach zadania w okresie 21 sierpnia – 18 października 2019 roku przeprowadzono na gruntach Skarbu Państwa pozostających w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Nadleśnictwa Czerwony Dwór przysposobienie trzech piwnic ziemianek na miejsca zimowania nietoperzy. Prace wykonano w jednej piwnicy zlokalizowanej na terenie Leśnictwa Bąkowo, jednej w Leśnictwie Janki oraz jednej w Leśnictwie Rogonie, polegały na odkopaniu wejść do piwnic (odsłonięcie wejść), wyrównaniu podłoża wewnątrz, wstawieniu drewnianych drzwi wejściowych z możliwością ich swobodnego otwierania (zakonserwowanych, na zawiasach, zamykanych od zewnątrz kłódką), zabezpieczeniu otworów okiennych, wykonaniu niezbędnych prac murarskich, przytwierdzeniu tablic formatu A-5 informujących o zimowiskach nietoperzy na drzwiach piwnic oraz przymocowaniu cegieł dziurawek oraz desek do sufitów/ścian wybranych piwnic. Działania te mają na celu ograniczenie penetracji wnętrza piwnic w okresie zimowym, zabezpieczyć przed przemarzaniem, a także - przy braku naturalnych szczelin - zwiększyć ilość dogodnych miejsc do hibernacji.

Zadanie pn. „Czynna ochrona nietoperzy w Nadleśnictwa Czerwony Dwór - 2019” jest dofinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie w formie dotacji w wysokości nie przekraczającej 80% kosztów kwalifikowanych. Koszt kwalifikowany zadania wynosi 6.642,00 zł (słownie: sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa złote).

Projekt zakładał wykonanie dwóch działań:

   - zakup budek dla nietoperzy,
   - przysposobienie piwnic w celu poprawy warunków zimowania nietoperzy.

W ramach zadania w 2017 roku zakupiono 100 budek szczelinowych dla nietoperzy (na wzór projektu zaproponowanego przez F. Greenaway w adaptacji I. Gottfried) mających imitować schronienia naturalne mopka. Budki zostały wywieszone przez pracowników Nadleśnictwa w drzewostanach Puszczy Boreckiej oraz w Lasach Skaliskich.

Ponadto na terenie Nadleśnictwa w ramach projektu przysposobiono pięć piwnic w różnych lokalizacjach w Puszczy Boreckiej oraz w Lasach Skaliskich w celu poprawy warunków zimowania dla nietoperzy. Zakres prac obejmował m.in.: wykonanie drobnych prac murarskich, oczyszczenie wejść do piwnic umożliwiających swobodne otwieranie i zamykanie drzwi, zamontowanie nowych, drewnianych drzwi, zamontowanie drewnianych klap na okienka piwnic, zainstalowanie pod stropem cegieł „dziurawek” zwiększających ilość dogodnych miejsc dla nietoperzy.
Zadanie pn. „Czynna ochrona nietoperzy w Nadleśnictwa Czerwony Dwór” było dofinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie w formie dotacji w wysokości nie przekraczającej 50% kosztów kwalifikowanych. Koszt kwalifikowany zadania wyniósł 19.145,98 zł.

Nadleśnictwo Czerwony Dwór jest w trakcie realizacji zadania pn. „Czynna ochrona nietoperzy
w Nadleśnictwie Czerwony Dwór”, które zakłada wykonanie dwóch działań:
1)    zakup budek dla nietoperzy,
2)    przysposobienie piwnic w celu poprawy warunków zimowania nietoperzy.
W ramach zadania w 2017 roku zostaną zakupione budki szczelinowe – 100 sztuk (na wzór projektu zaproponowanego przez F. Greenaway w adaptacji I. Gottfried) mające imitować schronienia naturalne mopka. Budki docelowo zostaną wywieszone w drzewostanach Puszczy Boreckiej oraz
w Lasach Skaliskich.

Zadanie pn. „Czynna ochrona nietoperzy w Nadleśnictwa Czerwony Dwór” jest dofinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie w formie dotacji w wysokości nie przekraczającej 50% kosztów kwalifikowanych. Koszt kwalifikowany zadania wynosi 19.145,98 zł.

Ponadto na terenie Nadleśnictwa w ramach projektu zostaną przysposobione piwnice (5 szt.
w różnych lokalizacjach w Puszczy Boreckiej oraz w Lasach Skaliskich) w celu poprawy warunków zimowania dla nietoperzy. Zakres prac będzie obejmował: wykonanie drobnych prac murarskich, oczyszczenie wejść do piwnic umożliwiających swobodne otwieranie i zamykanie drzwi, zamontowanie nowych, drewnianych drzwi, zamontowanie drewnianych klap na okienka piwnic, zainstalowanie pod stropem cegieł „dziurawek” zwiększających ilość dogodnych miejsc dla nietoperzy.

Inwentaryzacja nietoperzy

W Nadleśnictwie Czerwony Dwór wyróżnia się dwa duże kompleksy leśne: na południu Puszcza Borecka, będąca specjalnym obszarem ochrony Natura 2000 (SOO - PLH280016 Ostoja Borecka) oraz na północy Lasy Skaliskie, będące w części specjalnym obszarem ochrony Natura 2000 (SOO - PLH280049 Niecka Skaliska). Chiropterofauna obu kompleksów leśnych jest słabo poznana. Na obszarze Puszczy Boreckiej w części Nadleśnictwa Borki wykonano inwentaryzację w latach 2003, 2004 i 2008, przeprowadzając liczne odłowy i nasłuchy detektorowe (J. Duriasz i L. Koziróg – dane własne), co posłużyło do uzupełnienia wiedzy na poziomie tworzenia obszarów chronionych sieci Natura 2000. Wykazano wówczas rozród mopka Barbastella barbastellus oraz na podstawie nagrań stwierdzono obecność nocka łydkowłosego Myotis dasycneme na jeziorze Litygajno. Na terenie Lasów Skaliskich nie prowadzono do tej pory żadnych badań w tym kierunku.

Zadanie pn. „Czynna ochrona nietoperzy na terenie Nadleśnictwa Czerwony Dwór" jest dofinansowane ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie w ramach Poddziałania 3.1 Ochrona przyrody na obszarach prawnie chronionych.

Zlecona inwentaryzacja miała na celu poznanie składu gatunkowego i rozmieszczenia nietoperzy
w okresie letnim na terenie kompleksów leśnych Nadleśnictwa Czerwony Dwór, ze szczególnym uwzględnieniem mopka i nocka łydkowłosego, wymienionych na liście gatunków chronionych obszaru Natura 2000 PLH280016 Ostoja Borecka, w wyniku czego większość prac została wykonana nad ciekami wodnymi i w lasach.

W ramach realizacji zadania, na terenie kompleksów leśnych Puszczy Boreckiej i Lasów Skaliskich w obszarze Nadleśnictwa Czerwony Dwór wytypowano 20 punktów, w których wykonywano odłowy w sieci i nasłuchy detektorowe nietoperzy codziennie w okresie od 21 do 28 czerwca 2015 roku. Schwytane zwierzęta wyplątywano z zachowaniem pełnej ostrożności i poddawano ocenie, po czym niezwłocznie wypuszczano w miejscu schwytania, ale w taki sposób, żeby nie następowało ponowne złapanie tego samego zwierzęcia w sieć ustawioną obok.

W trakcie badań stwierdzono 9 gatunków nietoperzy. Najliczniej chwytano nocka rudego Myotis daubentonii i karlika większego Pipistrellus nathusii (ryc. 5 i 6). Mimo bardzo licznych odłowów nad ciekami wodnymi nie udało się schwytać, ani uzyskać z detektora jednoznacznych nagrań sygnałów nocka łydkowłosego, pod kątem którego wykonywano badania. W trakcie badań odłowiono osobniki mopka, w tym samice potwierdzające rozród tego gatunku na terenie Puszczy Boreckiej.

Wyniki przeprowadzonej inwentaryzacji skłaniają do zastanowienia się i kontynuacji tego projektu, gdyż teren nie jest do końca poznany. Na uwagę zasługuje chociażby potencjalne występowanie nocka łydkowłosego. Należałoby w kolejnym sezonie zinwentaryzować wszystkie znane miejsca kolonii lub większych skupisk nietoperzy. Również inwentaryzacja w okresie jesieni, kiedy nietoperze migrują, mogłaby przynieść bardzo ciekawe wyniki.

W celu prowadzenia monitoringu nietoperzy, stosownie do zapisów Części IV Instrukcji Ochrony Lasu (IOL) – Postępowanie w zakresie ochrony przyrody, w ramach zadania zakupiono detektor ultradźwięków. Urządzenie to pozwala na wykrywanie obecności nietoperzy. Przy użyciu odpowiedniego oprogramowania możliwe jest oznaczanie niektórych rodzajów lub gatunków nietoperzy, niemożliwe jest natomiast określenie płci, wieku, cech biometrycznych i statusu rozrodczego nagrywanych osobników.

Remont piwnic

Zgodnie z zapisami Części I.7.5 Instrukcji Ochrony Lasu (IOL) aktywna ochrona nietoperzy polega m.in. na ochronie schronień zimowych. W związku z powyższym, w okresie 1 lipca – 15 sierpnia 2015 roku przeprowadzono na terenie Nadleśnictwa Czerwony Dwór przysposobienie trzech piwnic ziemianek na miejsca zimowania nietoperzy. Prace wykonane w trzech piwnicach zlokalizowanych na terenie Leśnictwa Borek polegały na sprzątnięciu śmieci i wyrównaniu podłoża, wstawieniu drewnianych drzwi wejściowych z możliwością ich swobodnego otwierania (zakonserwowanych, na zawiasach, zamykanych od zewnątrz kłódką), wstawieniu drewnianych okienek blokowanych od środka, wykonaniu niezbędnych, drobnych prac murarskich, przytwierdzeniu tablic formatu A-5 informujących o zimowiskach nietoperzy na drzwiach piwnic oraz przyklejeniu po minimum 12 cegieł dziurawek do sufitów/ścian piwnic. Działania te mają na celu ograniczenie penetracji wnętrza piwnic w okresie zimowym, zabezpieczyć przed przemarzaniem, a także - przy braku naturalnych szczelin - zwiększyć ilość dogodnych miejsc do hibernacji. Spodziewanym efektem będzie zwiększenie liczby nietoperzy zimujących w piwnicach, co zamierzamy sprawdzić już w grudniu 2015 – styczniu 2016 roku.

Remont ambon

Zgodnie z zapisami Części I.7.5 Instrukcji Ochrony Lasu (IOL) aktywna ochrona nietoperzy polega m.in. na ochronie schronień letnich. W związku z powyższym, w okresie 15 października – 15 listopada 2015 roku przeprowadzono remont trzech ambon myśliwskich. W jednej z nich stwierdzono w 2014 roku kolonię rozrodczą nietoperzy. Aby zabezpieczyć ambonę przed wywróceniem się i zniszczeniem schronu dla nietoperzy wykonano renowację konstrukcji nośnej, a także pokrycia dachowego i ściany z wejściem. W przypadku drugiej ambony, przeprowadzono korekty pokrycia dachowego i dobito drugą warstwę desek na ścianach ambony, w celu stworzenia dogodnych warunków do zasiedlenia dla nietoperzy. W trakcie prac okazało się, że niezbędna jest również wymiana konstrukcji nośnej ambony co wykonano na bieżąco. W trzeciej ambonie wymieniono pokrycie dachowe instalując podwójny dach – z przestrzenią między warstwami desek – który stanowić może dogodne miejsce na kryjówkę letnią dla nietoperzy.
Prace były wykonywane jesienią, kiedy nietoperze przeniosły się już do schronień zimowych.
W trakcie prac na wszystkich ambonach dążono do jak najmniejszej ingerencji w elementy składowe konstrukcji w celu zminimalizowania zmian w siedliskach nietoperzy.